Dòng gốm Việt 500 năm thất truyền bất ngờ hồi sinh từ 1 con tàu đắm: Mỏng như giấy, trắng như ngà
Gốm Chu Đậu – Một thời huy hoàng bị thất truyền hơn 500 năm
Gốm Chu Đậu in đậm dấu ấn lịch sử và những giá trị nhân văn của quốc Đạo: Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo.
Song từ lâu, người dân đồng bằng Bắc Bộ chỉ biết đến các làng gốm truyền thống Bát Tràng (Hà Nội), Hương Canh (Vĩnh Phúc), Thổ Hà, Phù Lãng (Hà Bắc)… còn gốm Chu Đậu, căn cứ vào những di vật có ghi rõ niên hiệu thì đã hơn 500 năm thất truyền.
Đến khi ông Makoto Anabuki, nguyên Bí thư Đại sứ quán Nhật Bản tại Hà Nội, năm 1980 trong chuyến công tác tại Istanbul, thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ, khi đến thăm bảo tàng Topkapi Saray, nơi sở hữu một kho tàng gốm sứ lừng danh và đồ sộ của châu Á mà các đời hoàng gia ưa chuộng, ông đã nhìn thấy chiếc bình hoa lam quý giá có ghi dòng chữ Hán: “Thái Hòa bát niên, Nam Sách châu, tượng nhân Bùi Thị hý bút” (nghĩa là: Năm Thái Hoà thứ tám , tức đời vua Lê Thánh Tông 1450, thợ gốm họ Bùi, người châu Nam Sách, vẽ chơi). Tên tác giả của chiếc bình hiện vẫn đang gây tranh cãi.
Ông Makoto Anabuki đã viết thư cho Bí thư tỉnh ủy Hải Hưng là ông Ngô Duy Đông, nhờ các nhà khảo cổ học cho biết chiếc bình gốm đó có xuất sứ từ làng gốm nào.
Sau một thời gian điền dã, khảo sát những dấu vết từ làng gốm cổ, từ năm 1986-1997, các nhà khảo cổ học tỉnh Hải Dương đã xác định được phạm vi di tích sản xuất gốm rộng 4 vạn mét vuông tập trung nhất tại khu vực giáp đê sông Thái Bình thuộc địa bàn xã Thái Tân và Minh Tân huyện Nam Sách.
Khám phá quá khứ lẫy lừng của tổ tiên sau 7 lần khai quật
Sau 7 lần khai quật, quá khứ lẫy lừng của tổ tiên người dân địa phương được khám phá: Hơn 100 đáy lò dưới lòng đất, hơn một vạn hiện vật chủ yếu là bát, đĩa, hộp, lọ, bình… Biện pháp bắn cacbon đã xác định được những sản phẩm này có niên đại cách đây khoảng 500 đến 600 năm.
Theo các nhà nghiên cứu thì Chu Đậu xưa là một trung tâm gốm cao cấp, xuất hiện vào cuối thế kỷ XIV, cực thịnh vào thế kỷ XV – XVI và tàn lụi vào thế kỷ XVII do nhiều nguyên nhân. Nội chiến giữa nhà Lê và nhà Mạc, vùng Nam Sách trong đó có làng gốm Chu Đậu đã bị tàn phá, các nghệ nhân làng gốm phải phiêu bạt đến vùng khác và lập nên các làng nghề gốm mới.
Một số nghệ nhân khác di cư sang Nhật, Triều Tiên hoặc đi tìm đường làm ăn ở các làng gốm trong nước như nghệ nhân Vương Quốc Doanh đã dẫn cả một đoàn thợ lên làng gốm Bát Tràng, góp phần làm cho gốm Bát Tràng hưng thịnh như ngày nay…
Dòng gốm lưu giữ tinh hoa văn hóa Việt
Theo các nhà nghiên cứu, gốm Chu Đậu là sự kế thừa của gốm Vạn yên thế kỷ XIII, gốm Lý – Trần về lớp men ngọc và tạo khắc hoa văn chìm nổi, kiểu dáng thanh thoát. Bởi vậy gốm Chu Đậu thời đó đã đạt được 4 tiêu chuẩn:
“Mỏng như giấy, trong như ngọc, trắng như ngà, kêu như chuông.”
Một điều nữa là gốm Chu Đậu đã thể hiện được tâm hồn Việt qua hoa văn trang trí gắn với thiên nhiên và cuộc sống của cư dân vùng châu thổ sông Hồng như cảnh mục đồng chăn trâu, cô gái lái đò, người đội nón, mặc áo tứ thân, kết tóc đuôi sam, những mái nhà tranh ven sông, hoa sen dây, hoa cúc quấn, cỏ cây chim cá…
Giữa các sản phẩm thường có chữ Phúc, Chính, Sĩ, Hoa, Trung, Kim, Ngọc, Tàm, Quỳ, Trù…, có thể là tên hiệu của các chủ lò.
Gốm Chu Đậu thuộc dòng gốm cổ cao cấp nhất Việt Nam và phát triển rực rỡ trong suốt thời Lý – Trần – Lê – Mạc. Chúng cũng đã từng được xuất khẩu sang các nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Đông Nam Á, sang tới Ấn Độ Dương, vịnh Ba Tư và các nước phương Tây.
Tinh hoa tìm lại từ con tàu đắm…
Việc tìm thấy loại gốm này từ xác con tàu đắm có niên đại vào giữa thế kỉ 15 được trục vớt ở vùng biển Cù Lao Chàm từ 1997-2000 cho thấy từ xa xưa gốm Việt Nam đã vang danh thế giới. Có thể nói, những gì tinh hoa nhất, Việt Nam nhất hội tụ đủ ở Gốm Chu Đậu.
Điển hình như, đề tài con người được coi là khá hiếm hoi trong phổ hệ gốm Việt Nam nói chung, thì với dòng gốm này lại khá phong phú. Có thể khẳng định rằng, đây là sưu tập giàu có nhất từ trước tới nay về đề tài con người chúng ta được biết.
Đó là các vị nam thần, nữ thần, tiên ông, tiên bà, những quý tộc trong lầu son gác tía, các cụ già thả câu, chèo thuyền, các trai tráng quản tượng, những chiến binh, những trẻ em nô đùa, cưỡi trâu thổi sáo…
Đề tài động vật thì được thể hiện dưới hai dạng thức, đó là những con vật linh: rồng, lân, rùa, phượng và những con vật có thật trong đời thường như sư tử, voi, hổ, ngựa, trâu, bò, khỉ, hươu, chim đại bàng, vẹt, chích choè, chào mào, sáo, bói cá, vịt, thiên nga, chim sâu, dơi…
Ấm voi Chu Đậu (Ảnh: tinhhoagomviet.vn)
Ngoài ra các đề tài về thiên nhiên, hoa lá, phong cảnh sơn thuỷ, hay những sinh vật khác cũng được thể hiện rất đa dạng, sinh động và chi tiết.
Phương pháp chế tạo cũng đạt trình độ cao, đó là chuốt, tạo dáng trên bàn xoay, ngắt sản phẩm thành nhiều công đoạn rồi lắp ghép lại và gia công. Xương gốm phần lớn có màu xám nhạt, cứng rắn, có loại trắng đục, trắng trong. Phương pháp trang trí rất đa dạng, hài hòa, tinh xảo như vẽ, khắc, họa, đắp,… sản phẩm được phủ và vẽ chất liệu men trắng hoa lam, men ngọc, men màu tam thái hoặc rạn đục…
Khôi phục dòng gốm đẹp của Việt Nam và quốc tế
Trong những năm tháng chiến tranh, nghề gốm cổ Chu Đậu đã bị thất truyền. Đến năm 2001, gốm cổ Chu Đậu được nghiên cứu, phục hồi lại chất men, kỹ thuật sản xuất, kiểu dáng sản phẩm, từ đó, làng nghề gốm Chu Đậu dần hồi sinh và phát triển như hiện nay.
Gốm Chu Đậu hiện đang được trân trọng lưu giữ tại 46 bảo tàng danh tiếng của 32 quốc gia trên thế giới. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, Tổng công ty Thương mại Hà Nội (HAPRO) đã và đang phục hưng lại làng nghề, vùng nghề gốm cổ Chu Đậu với mong muốn làm hồi sinh, làm sống lại tầm cao của gốm Chu Đậu, “một dòng gốm đẹp của Việt Nam và quốc tế”, đáp ứng sự mong mỏi của đông đảo quý khách trong và ngoài nước.
Gốm cổ Việt, với những giá trị riêng biêt thể hiện tinh hoa văn hóa của người Việt, là một di sản đã được nhiều học giả thế giới thừa nhận, đang và sẽ được tôn vinh trong giới sưu tập đồ cổ thế giới cũng như trong nước. Đó là điểm đáng tự hào của gốm sứ Việt Nam mà chúng ta cần phát huy cho nghề gốm hôm nay.
Dưới đây là một số đồ gốm cổ Chu Đậu được lưu giữ tại các bảo tàng lớn trên thế giới:
Đĩa gốm Chu Đậu vẽ kỳ lân, thế kỷ XV-XVI, hiện vật của Bảo tàng thành phố Machida, Nhật Bản. (Ảnh: nghethuatxua.com)
Kendi gốm Chu Đậu vẽ hoa sen và triền chi, thế kỷ XV, hiện vật của Bảo tàng Mỹ thuật Fukuoka, Nhật Bản. (Ảnh: nghethuatxua.com)
Một số đồ cổ được trục vớt từ con tàu đắm ở Cù Lao Chàm, Hội An:
Hà Phương Linh
Xem thêm:
TIN LIÊN QUAN
Hương sắc Việt Nam: Gốc đa quê nhà, em có còn nhớ nơi đã chở che chúng ta bao năm tháng?
Hương sắc Việt Nam là món quà của ban biên tập Nghệ Thuật Đại Kỷ Nguyên dành tặng những người con đất Việt gắn bó với văn hóa truyền thống nên thơ của nước nhà và mong muốn vẻ đẹp này được lưu giữ mãi không phai với thời gian… Đã lâu rồi em có ...
Ảo mộng vinh hoa: Vinh hoa tựa hồ như chén ngọc, chạm vào rơi xuống, khẽ tan ra?
Vinh hoa tựa hồ như chén ngọc Chạm vào rồi chẳng muốn rời ra Cứ nghĩ thế gian vào đấy hết Một tay úp mặt chén xoay vần. Nào đã phải tối cao tạo mệnh Đâu đã là tế thế kinh bang Chú bé nhỏ say sưa một góc Vẫn mân mê chén ngọc xoay ...
Hương sắc Việt Nam: Ngẫm về “Thương vợ” của Tú Xương, khi những kẻ sĩ đích thực bị thói đời làm cho điên đảo
Hương sắc Việt Nam là món quà của ban biên tập Nghệ thuật Đại Kỷ Nguyên dành tặng những người con đất Việt gắn bó với văn hóa truyền thống nên thơ của nước nhà và mong muốn vẻ đẹp này được lưu giữ mãi không phai với thời gian… Có lẽ khi viết những
Cháu gái Tổng thống Trump đọc thuộc lòng Tam Tự Kinh: giá trị đạo đức và nghệ thuật chân chính sẽ về lại với thế giới?
Khi nhắc tới Tam Tự Kinh, nhiều người liền biết đó là cuốn sách giáo dục đạo đức cho trẻ nhỏ của người Trung Hoa và cả Việt Nam xưa. Tác phẩm kinh điển này là kim chỉ nam về đạo đức cho biết bao thế hệ con người học tập và noi theo. Nhưng ngày ...
Quốc sắc thiên hương: Vì sao chỉ có Mẫu Đơn mới xứng là hoa thật trong thiên hạ?
Trong các loài hoa tươi đẹp rực rỡ sắc màu trên thế gian, có một loài hoa mà người Phương Đông rất mê, tôn là “Vương của các loài hoa”, là “Quốc sắc thiên hương”. Đấy chính là Mẫu Đơn. Có nơi gọi là Mộc Thược Dược. Có rất nhiều bài thơ
Ca khúc nổi tiếng ‘Lời cảm ơn’: Chúng ta đã bao giờ cảm ơn những nỗi đau người khác dành cho mình?
Có 4 từ được dùng nhiều nhất trong cuộc sống là: Cảm ơn và xin lỗi. Chúng ta xin lỗi vì những gì không tốt đã gây ra cho người khác, chúng ta cảm ơn khi được trao tặng một niềm vui hạnh phúc, nhưng chúng ta đã bao giờ cám ơn cho những nỗi ...
Từ chuyện Khaisilk ngẫm về thăng trầm lụa Việt: Đâu rồi kẽo kẹt con thoi, em ngồi dệt cửi bàn tay thoắt mềm?
‘‘Đâu rồi kẽo kẹt tiếng con thoi, em ngồi dệt cửi bàn tay thoắt mềm’’. Lụa Việt Nam với những thăng trầm của lịch sử, chưa bao giờ mất đi giá trị từ đôi bàn tay khéo léo thủ công. Nhưng, ai trả lại danh tiếng cho lụa Việt Nam? Ai đưa được lụa Việt
Dấu ấn lịch sử trong hội họa: Vì sao ‘tu luyện trở về thiên giới’ luôn là điều con người trong sâu thẳm kiếm tìm?
Từ ngàn xưa, khi nhắc tới hai từ “tu luyện’’ là người ta nghĩ ngay tới phương Đông huyền bí với muôn vàn phép thuật… Trên thực tế thì cũng từ hàng ngàn năm nay, phương Tây cũng sở hữu một tàng thư đồ sộ in dấu trong văn học, hội họa về nội hàm ...
THỦ THUẬT HAY
12 ứng dụng được giảm giá nhân dịp "Tuần lễ giảm giá đặc biệt" từ Google Play
Nhân dịp Tuần lễ giảm giá đặc biệt, TCN xin chia sẻ với các bạn danh sách một số ứng dụng đang được 'Sale Off' từ cửa hàng ứng dụng Google Play.
Kích hoạt và sử dụng 3D Touch để gửi tin nhắn iMessage
Thay vì chỉ hiển thị nội dung theo cách thông thường, khá thô cứng và thiếu cảm xúc, bạn nghĩ sao nếu tin nhắn của mình trở nên lung linh, chuyển động hoặc mờ ảo, sống động một chút? Tất cả những hiệu ứng này sẽ có thể
Cách thêm font chữ vào photoshop độc đáo sống động nhất
Việc sử dụng font chữ mới không còn xa lạ gì trong lĩnh vực thiết kế. Để tránh làm cho thiết kế trông nhàm chán, tìm kiếm các font chữ độc đáo và phù hợp với nội dung và phong cách thiết kế của mình. Hãy cùng
Giải pháp sửa chữa lỗi máy tính bật không lên khi ở chế độ ngủ đông Hibernate
Máy tính của bạn ở chế độ ngủ đông và giờ không thể khởi động lại. Rất có thể là do máy bạn hết pin bởi máy tính vẫn tiêu thụ pin ngay cả khi đã tắt. Ví dụ, nếu máy còn 20% pin và bạn đã tắt hẳn máy, pin vẫn có thể cạn
5 điều cần làm khi Firefox chạy chậm hơn các trình duyệt web khác
Mozilla Firefox vẫn là một trong những trình duyệt web phổ biến nhất hiện nay. Nhưng bạn càng sử dụng nó nhiều thì trình duyệt dường như càng phản ứng chậm. Vậy bạn có thể làm gì khi Firefox chạy chậm, trong khi các
ĐÁNH GIÁ NHANH
Đánh giá Xpeira XA2: chiếc máy tầm trung được nhiều người quan tâm nhất dòng XA
Phần lớn chúng ta, có cả fan lẫn người dùng cơ bản, đều phải thừa nhận rằng Sony đã định hướng rất tốt thiết kế kể từ khi chiếc Xperia XA ra mắt. Với chiếc XA2, lần này Sony cũng không hề có ý định chạy theo xu hướng
So sánh hiệu năng và khả năng chơi game nặng đồ họa của Huawei Nova 2i và Xiaomi Mi A1
Xiaomi Mi A1 và Huawei Nova 2i đang là 2 smartphone nổi bật trong phân khúc tầm trung hiện nay với cấu hình và mức giá tương đồng.
Samsung Galaxy Note20 Series – chiếc smartphone đem tới nhiều tiện ích nhất trong năm 2020
Hệ thống chức năng phục vụ tốt cả nhu cầu học tập, chơi game giúp cho trải nghiệm Galaxy Note 20 series đem lại thực sự ấn tượng và tương xứng với giá trị cao cấp của sản phẩm.