Mâm ngũ quả là một trong những nét đẹp văn hóa truyền thống đặc trưng của người Việt Nam. Tùy từng vùng miền mà mâm ngũ quả này sẽ bao gồm những loại trái cây khác nhau vì mỗi loại đều mang một ý nghĩa khác nhau. Cùng với sự phát triển của xã hội của tư duy con người thì cách nhận biết về mâm ngũ quả ngày Tết cũng có nhiều thay đổi.

Nguồn gốc và ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết

Trong dịp Tết Nguyên Đán, mâm ngũ quả là thứ không thể thiếu để dâng lên thần linh, lên tổ tiên, báo hiếu bề trên và mong những điều tốt lành đến với gia đình mình.

Nhiều người rất mê tín khi cho rằng mâm ngũ quả tượng trưng cho âm dương ngũ hành, nên họ đã chi rất nhiều thời gian và tiền bạc vào nó.

Tuy nhiên, xét trên thực tế, mâm ngũ quả không tượng trưng cho ngũ hành âm dương . 

Nguồn gốc và ý nghĩa của việc trang bày ngũ quả được giải thích trong kinh Vu Lan. Đó là năm (ngũ) loại trái cây mà các Tỳ khưu ( nam giới xuất gia theo đạo Phật) phải nấu chín hoặc gọt vỏ trước khi ăn. 

Ngũ quả nói trên ban đầu được dùng để cúng trong lễ Vu Lan Bến Pháp, sau đó dùng để cúng Phật, cúng tế nói chung. Bên cạnh đó, các nước theo đạo Phật trang bày mâm ngũ quả để cúng Phật, cúng tổ tiên của mình trong dịp Tết cổ truyền.

Tầm quan trọng của mâm ngũ quả chính là đạo hiếu. Mâm ngũ quả là vật trang trọng nhất trên bàn thờ tổ tiên trong Tết truyền thống của người Việt Nam ta

Tùy điều kiện tự nhiên và quan niệm văn hóa mà ách hiểu về mâm ngũ quả ngày nay mỗi nơi mỗi khác; việc trưng bày mâm ngũ quả ngày Tết càng phong phú, đa dạng hơn. Trang bày 5 (ngũ) loại trái cây có màu sắc khác nhau trên mâm cũng là tượng trưng cho ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.

Tìm hiểu mâm ngũ quả các miền gồm những gì?

Từ Bắc đến Nam, dù nghèo hay giàu mỗi gia đình Việt Nam đều coi trọng mâm ngũ quả ngày Tết nhất là đêm giao thừa. Mỗi người Việt thường có quan niệm và sở thích khác nhau về cách bày trí mâm ngũ quả. Mỗi loại quả được chọn rất đa dạng để dâng lên bàn thờ thường gắn với một ý nghĩa tượng trưng, thể hiện ước nguyện bình an, hạnh phúc của gia đình .

Mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc

Người miền Bắc khi bày mâm ngũ quả sẽ dựa vào thuyết ngũ hành của văn hóa phương Đông. Tức là dựa vào các mệnh: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ để bài trí sao cho mâm quả này phải có đủ 5 màu tương ứng với 5 mệnh. Cụ thể hơn, Trắng tương ứng với Kim, Xanh dương tương ứng với Mộc, Đen tương ứng với Thủy, Đỏ tương ứng với Hỏa và Đỏ tương ứng với Hỏa.

Xem thêm: Ngày khai xuân đẹp năm 2023 mở cửa hanh thông, thành công như ý

Tổng hợp những bài văn khấn Tết Quý Mão 2023 chuẩn nhất

Sẽ không có sự phân biệt nhiều hay ít mà thông thường mọi người sẽ mua đầy đủ các loại trái cây với những màu sắc này. Sau đó là sự sắp xếp sao cho đẹp mắt, thông thường người miền Bắc thường chọn 5 loại quả chính là Chuối Xanh, Đào, Bưởi ( hoặc Phật Thủ), Hồng và Cam Quýt.

Mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung

Do khí hậu ở đây khá khắc nghiệt, đất đai lại cằn cỗi hơn không có đủ các loại cây trái nên người miền Trung trang bày mâm ngũ quả khá đơn giản. Người dân vì thế cũng không quá cầu kỳ trong mâm ngũ quả ngày Tết. Thông thường họ có bất cứ thứ gì để cúng miễn là tươi ngon và tỏ lòng thành kính với tổ tiên.

Các loại trái cây thường thấy trong mâm ngũ quả của miền Trung là: chuối, thanh long, dứa, dừa, mãng cầu và dưa hấu... Mặt khác, có rất nhiều loại trái cây mà người miền Trung cũng rất kiêng kỵ như đu đủ.

Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam

Vì miền Nam nhiều trái cây nên người dân ở đây khá thoải mái trong việc chọn mâm ngũ quả để bày Tết. Họ thường chọn cách bài trí dựa trên một số ý nghĩa như: Mãng cầu, Quả sung, Quả dừa, Đu đủ và Xoài với dụng ý “Cầu sung đủ cầu”. Ngoài ra, phần đế của mâm quả còn có 3 loại quả thơm thể hiện sự ổn định, cầu con đầy nhà. Trên bàn thờ tổ tiên còn có cặp dưa hấu vỏ xanh để thể hiện lòng trung thành.

Lưu ý, người miền Nam khi bày mâm ngũ quả cũng kiêng một số loại quả vì theo họ phát âm của nó là không may mắn như:

Quả chuối: Vì khi phát âm nó giống như “chut” có nghĩa là khom lưng xuống, không thể vươn lên được.

Lê và táo: Tức là công việc làm ăn không suôn sẻ.

Cam, quýt: Nghĩa là quýt làm mà cam chịu.

Nhìn chung, dù có nhiều thay đổi về hình thức nhưng ý nghĩa xuyên suốt của phong tục bày mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày Tết vẫn được lưu giữ, thể hiện lòng thành kính hướng về cội nguồn, ông bà tổ tiên. Chúc bạn một năm mới hạnh phúc và khỏe mạnh.

Như đã phân tích, tùy từng vùng mà mâm ngũ quả ngày Tết sẽ khác nhau. Có nơi, gia đình bày mâm ngũ quả nhưng cũng có nơi ít nhiều. Tùy vào cách bài trí, sắp xếp mà ý nghĩa cũng sẽ khác nhau. Mục đích chính là để có một năm mới sung túc, hạnh phúc và thành công hơn.

Dưới đây chúng ta cùng tham khảo một số ý nghĩa của các loại quả trong mâm ngũ quả ngày Tết. Từ đó, chúng ta có sự lựa chọn sao cho phù hợp nhất với nhu cầu của mình:

Bưởi: Mang ý nghĩa an khang, thịnh vượng.

Quả Phật Thủ: Loại quả tượng trưng cho bàn tay Phật sẽ che chở, giúp đỡ các thành viên trong gia đình.

Quả chuối: Tương tự như bàn tay khi úp tượng trưng cho hình ảnh con cháu quây quần, đón những điều may mắn. Từng nải chuối sát nhau như ý nghĩa bao bọc, che chở cho nhau.

Đào: Mang ý nghĩa thăng tiến, thành công.

Lựu: Ý nghĩa của loại quả này là tượng trưng cho số đông con cháu và phúc lộc ngày càng tăng.

Táo: Tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý và thịnh vượng.

Thanh long: Mang ý nghĩa rồng mây hội tụ mang đến vượng khí, tài lộc và may mắn luôn ngập tràn.

Dưa hấu: Da xanh ruột đỏ căng tròn tượng trưng cho những điều ngọt ngào và may mắn trong cuộc sống.

Xoài: Tượng trưng cho cuộc sống dư dả, tiêu tiền thoải mái, hoàn toàn không thiếu thốn.

Quả thơm: Mang ý nghĩa may mắn, thịnh vượng.

Quất: Mang ý nghĩa sung túc, càng ăn càng làm ra thì cuộc sống càng tốt đẹp.

Tổng kết

Bài viết trên, trangcongnghe.vn chia sẻ đến mọi người những mâm quả tết đầy ý nghĩa, mang đến cho gia đình bạn năm mới, may mắn, tràn đầy sức khoẻ và nhiều tiền.