Đề án kiểm soát khí thải xe máy được Chính phủ phê duyệt từ năm 2010 nhưng đến nay vẫn chưa được triển khai. Mới đây, Cục Đăng kiểm Việt Nam tiếp tục trình Bộ GTVT đề án kiểm soát khí thải với loại phương tiện này. Liệu đề án lần này có đi vào cuộc sống, hay hàng chục triệu chiếc xe máy sẽ tiếp tục ngoài vòng kiểm soát về khí thải?

Khí thải xe máy vẫn chưa được kiểm soát

49 triệu xe máy phát thải

Theo các báo cáo về môi trường, 70-90% lượng khí thải gây ô nhiễm không khí đô thị là từ các hoạt động GTVT. Tại Hà Nội và TP.HCM, xe máy hiện chiếm đến 95% về số lượng phương tiện gây ô nhiễm, thải ra 94% hydrô cácbon (HC); 87% cácbon ôxit (CO); 57% ôxit Nitơ (Nox)... trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới.

Để kiểm soát hàng chục triệu xe gắn máy, từ năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án kiểm soát khí thải xe môtô, xe máy tham gia giao thông tại các tỉnh, thành phố nhưng đến nay đề án này vẫn chưa được triển khai. Lý giải điều này, Cục Đăng kiểm Việt Nam chỉ ra hàng loạt nguyên nhân như việc kiểm tra khí thải xe máy là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, liên quan đến nhiều thành phần xã hội; chưa có căn cứ pháp lý đủ mạnh và chưa có sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền...

Theo Cục Đăng kiểm, việc kiểm soát khí thải với xe máy là cần thiết bởi loại xe này vẫn tăng rất nhanh về số lượng. Theo thống kê của Cục CSGT (Bộ Công an), hết năm 2015, cả nước có 49 triệu xe cơ giới được đăng ký, trong đó xe máy chiếm 95% (tương đương 46,5 triệu chiếc). Riêng tại Hà Nội và TP.HCM, số lượng xe đăng ký gần 12 triệu chiếc. Do đó, Cục Đăng kiểm đã tiếp tục xây dựng đề án kiểm soát khí thải xe gắn máy trình Bộ GTVT. Đề án đưa ra mục tiêu, xe máy sẽ được kiểm soát khí thải tại 5 thành phố lớn (Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ) từ 1-7-2018. Đầu tiên, sẽ thực hiện kiểm tra xe từ 15 năm tuổi; rồi đến xe 10 năm tuổi và 5 năm tuổi trở lên, thời hạn kiểm tra 2 năm 1 lần.

Dự kiến, phí kiểm định sẽ từ 100.000 - 150.000 đồng/2 năm. Nhìn nhận mức phí này không đáng kể so với chi phí nhiên liệu, nhưng Cục Đăng kiểm cũng cảnh báo, việc thu phí trực tiếp từ người dân có thể gây bức xúc vì người sử dụng xe máy đa số là người có thu nhập chưa cao. Để tháo gỡ, Cục Đăng kiểm đưa ra phương án hỗ trợ kiểm tra khí thải từ nguồn thu thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu. Theo đó, có thể đưa ra cơ chế để người đưa xe đi kiểm định không phải trả tiền, cơ sở kiểm định được bồi hoàn tiền phí từ nguồn thu thuế bảo vệ môi trường đối với xăng hay nguồn kính phí được cấp theo quy định của Nhà nước.

Vẫn chưa chốt lộ trình

Đề án đề xuất không thực hiện kiểm tra khí thải đối với xe máy trong 5 năm đầu bởi xe đã được kiểm tra lần đầu khi xuất xưởng hoặc nhập khẩu và được hưởng chế độ bảo hành, bảo dưỡng của nhà sản xuất. Cục Đăng kiểm cho rằng, sau khi lấy ý kiến, đa số đều nhất trí lộ trình được thực hiện trước tiên đối với các xe có dung tích xi lanh từ 175cm3 trở lên. Đây là những xe phân khối lớn, có số lượng ít, không phải là phương tiện giao thông phổ biến hiện nay, chủ sử dụng thường là những người có điều kiện kinh tế. Đối với các xe có dung tích xi lanh dưới 175cm3, do có số lượng rất lớn nên phải có lộ trình triển khai ít nhất 5 năm (2020-2025). Cục Đăng kiểm đưa ra 3 phương án kiểm soát khí thải với loại phương tiện này.

Phương án 1, từ ngày 1-7-2018 kiểm tra khí thải đối với xe có dung tích xi lanh từ 175cm3 trở lên. Ước tính, có khoảng 15.200 xe loại này và việc kiểm tra sẽ được thực hiện ngay tại các trung tâm đăng kiểm ôtô, nơi có sẵn cơ sở vật chất, kỹ thuật và nguồn nhân lực được đào tạo.

Phương án 2, chia đối tượng kiểm tra theo tuổi sử dụng xe. Trước tiên, thực hiện kiểm tra khí thải đối với các xe cũ trên 15 năm sử dụng (từ 1-7-2020, khoảng 6 triệu xe); sau đó đến các xe có niên hạn 10 năm (từ 1-7-2022, khoảng 4 triệu xe), 5 năm (từ 1-7-2025, ước tính có khoảng 12 triệu xe).

Phương án 3, từ ngày 1-7-2020, sẽ kiểm tra với xe có dung tích xi lanh từ 130cm3 trở lên; từ 1-7-2022, bắt đầu kiểm tra xe có dung tích xi lanh từ 105cm3 trở lên; từ 1-7-2025, kiểm tra đối với tất cả xe máy thuộc đối tượng quy định.

Xe máy sau khi được kiểm tra đạt tiêu chuẩn khí thải sẽ được cấp giấy chứng nhận. Xe có kết quả kiểm tra không đạt phải được bảo dưỡng, sửa chữa hoặc nâng cấp, thay thế phụ tùng và phải kiểm tra lại. Xe không thực hiện kiểm tra khí thải sẽ bị xử lý vi phạm hành chính.

Đại lý xe sẽ kiểm định khí thải

Cục Đăng kiểm đề xuất sử dụng luôn các đại lý được ủy quyền chính thức của các hãng sản xuất, lắp ráp xe máy tham gia kiểm định khí thải. Hiện nay, 5 nhà sản xuất xe môtô, xe gắn máy lớn là Honda, Yamaha, SYM, Piaggio và Suzuki, đã có hệ thống lên đến 1.526 đại lý trên cả nước; riêng tại 5 thành phố trực thuộc Trung ương (Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ), các hãng này có 529 đại lý - sẽ đủ kiểm định khí thải cho 8,7 triệu xe máy vào năm 2022.

Ngân Tuyền (ANTĐ)